در پست قبلی، بررسی کردیم که اصلا MVC چیه و به چه کار میاد و یکم هم مثال ازش در روبی آن ریلز دیدیم. در این پست، قصد دارم مزایا و معایبش رو بگم و بگم که روبی آن ریلز، چه راه‌حلی برای مشکلاتش پیشنهاد می‌کنه.

باز هم لازمه که سلب ادعا کنم که این مطلب مطلقا آموزش روبی آن ریلز نیست و شما اگر میخواید روبی آن ریلز یاد بگیرید، میتونید تا پست بعدی منتظر باشید 😁

مروری بر کلیت MVC

از پست قبلی، این دید رو داریم که MVC در واقع یک روش تبدیل کردن موجودیت‌های محصول به یک سری مدل، کنترل ارتباطاتشون با هم و با دنیای بیرون با یک سری کنترلر و نمایششون به صورت ویوئه (متفاوت‌تر از قبلی شد، نه؟ چون صرفا بیانم رو در تعریفش عوض کردم). اما حرفی از مزایای و معایبش نزدم.

عمده‌ترین دلیلم برای ادامه ندادن، این بود که مطلب قبلی زمان زیادی از من گرفت و حتی مجبور به ریبوت کردن لپتاپم میانه راه شدم. خود مطلب هم شدیدا طولانی بود و مطمئن بودم از یک حدی طولانی‌تر می‌شد، دیگه کسی اون رو نمیخوند.

حالا که تعاریف رو با هم بررسی کردیم، بریم سراغ اصل مطلب 🙂

مزایا و معایب معماری MVC

مزایا

• تسریع فرایند پیاده‌سازی : همونطوری که در پست قبلی دیدید، اکثریت قریب به اتفاق چارچوب‌های توسعه که با این معماری کار می‌کنند، ابزارهایی برای تولید و تست موجودیت‌ها در اختیار شما میذارن. این به خودی خود موجب تسریع فرایند پیاده‌سازی میشه. در مورد توسعه هم این قضیه میتونه تا حدی صادق باشه، البته توسعه رو در بخش معایب بررسی می‌کنیم.
• تسهیل فرایند کار گروهی : در یک بیزنس، معمولا بیش از یک نیرو روی محصول نهایی – چه در پیاده‌سازی چه در توسعه – کار می‌کنه. این معماری به توسعه‌دهنده‌ها کمک می‌کنه بهتر بتونن محصول رو درک کنن. بخصوص اگر قرار باشه هر شخص روی یه بخشی کار کنه و پیاده‌ش کنه.
• تسهیل فرایند به‌روزرسانی : طبیعیه که به‌روزرسانی یک محصول، کار ساده‌ای نیست. اما یک فرض ساده رو در نظر بگیرید. مثلا من، یک فروشگاه اینترنتی دارم، قراره در نسخه جدید وبسایتم، بخشی هم افتتاح کنم که افراد بتونن لوازم کارکرده هم خرید و فروش کنن. اضافه کردن یک موجودیت جدید به نرم‌افزاری که MVC نوشته شده به شدت ساده‌تر میشه و من فقط لازمه مدل بخش «کارکرده‌» رو اضافه کنم و روابطش با باقی اجزا رو پیاده‌سازی کنم.
• تسهیل فرایند کشف و رفع باگ : خب از اونجایی که هر موجودیتی، در این معماری به شکلی جدا از موجودیت دیگره، خیلی راحت میشه فهمید مشکل از کجاست. البته لازمه این رو بگم که در معایب هم قراره به این بخش اشاره کنیم و در گوشتون هم میگم که Rest API در این زمینه میتونه بهتر عمل کنه 🙂

خب ما ایرانیا یک ضرب‌المثل معروف داریم که میگه «گل بی‌عیب، خداست». پس این معماری و طبیعتا فرمورک‌هایی که با این معماری کار می‌کنند هم خالی از ایراد نیستند. در این بخش از معایب MVC می‌گم و البته بخشیش هم از معایبی که برای ریلز و لاراول گفته شده نقل می‌کنم.

در مورد بخشی که از ریلز و لاراوله، اسمی از فرمورک نمیارم چون در نظرم این معایب، معایب معماری هستند و نه فرمورک. در واقع اینطوری فرض کنیم که یک سلولی که مشکلی داشته تقسیم شده و همه سلول‌های جدید، همون مشکل رو دارند 😁

معایب

• سختی درک معماری : این موضوع، میتونه برای برنامه‌نویس‌های تازه‌کارتر، کمی مشکل‌ساز باشه. توصیه می‌کنم قبل از این که لقمه بزرگ بردارید و سراغ ریلز، جنگو یا لاراول برید حتما اول با سیناترا، فلاسک یا لومن کار کنید. به این شکل فرمورک‌ها میتونن براتون به شدت قابل درک‌تر بشن.
• خارج شدن شکل نرم‌افزار از کنترل توسعه‌دهنده‌(ها) : این مورد کمی پیچیده‌ست. فقط بذارید به این شکل بهتون بگم که شما مثلا یه سری واژه رو نمی‌دونید چطور مدیریت کنید. مثلا ممکنه اسم مدل مربوط به حساب بانکی رو Hesab, Bank یا Bank Account بذارید و نفر بعدی که روی کد شما کار می‌کنه، با این قضیه به مشکل بخوره. بهترین راه اینه که این موارد، قبل از پیاده‌سازی کشف و مستند بشن.
• انعطاف پایین : طبیعیه که وقتی یک جعبه‌ابزار کامل دم دستتون باشه، دیگه سراغ ساخت ابزار نمی‌رید. اکثر فرمورک‌های MVC هم این مشکل رو دارند و اگر شما بخواهید بخشی هم خودتون پیاده کنید، به شدت به مشکل می‌خورید.
• پرفرمنس‌تایم پایین : خب از اونجایی که اکثر این فرمورک‌ها، دارن همه چیز رو خودشون هندل می‌کنن، ممکنه هزینه بالایی برای اجرا داشته باشند. البته این هزینه ممکنه با توجه به سخت‌افزارهای امروزی زیاد هم بالا حساب نشه، اما چرا وقتی میشه با کمترین هزینه کاری کرد، هزینه رو بی‌خود و بی‌جهت ببریم بالا؟
• رفع اشکال پرهزینه : درسته که فرایند کشف و رفع باگ رو گفتیم که آسونه، اما هزینه بالایی داره. حواسمون باید به این موضوع باشه که داریم با چیزی کار می‌کنیم که همه چیش به همه چیش ربط داره و قطع این ارتباط میتونه هزینه زیادی وارد کنه بهمون.
• بزرگ شدن غیرقابل کنترل پروژه : خب وقتی که MVC کار می‌کنیم، عموما خیلی کم پیش میاد که بخواهیم موجودیت‌ها رو به صورت سرویس‌های مجزا توسعه بدیم. در واقع اینجا خبری از میکروسرویس و اینا نیست! همین باعث میشه بیزنس از یک حدی که بزرگتر بشه، کنترلش به شدت سخت شه. از همین رو، معمولا در کنار MVC یک معماری دیگری مثل rest هم استفاده میشه که این داستان‌ها رو نداشته باشیم.

حالا بیاید ببینیم چه راه‌حلایی برای این قضیه داریم؟ یک راه خیلی خوب اینه که وقتی مدلی ساخته میشه، کنترلر و ویوهای مربوطه هم اتوماتیک تولید بشن. بعدها میتونیم اون چیزی که نیاز نداریم رو از این چرخه حذف کنیم. خب چطوری؟ در این بخش، دو راه حل میارم. یکی از ریلز و دیگری لاراول (فکر کنم کسی انتظار لاراول رو در این قسمت نداشت).

راه حل Ruby on Rails

در ریلز یک مفهومی داریم به اسم scaffold. این مفهوم چی کار می‌کنه؟ میاد مدل، ویو و کنترلر یه موجودیت رو برای ما میسازه. برای زمان‌هایی که Rest API نداریم و میخواهیم صفر تا صد اپ رو خودمون بزنیم، یکی از بهترین انتخاب‌ها در ساخت و طراحی موجودیت‌ها همینه.

مثال پست بلاگ رو در نظر بگیرید. چطوری می‌تونیم به سادگی همه‌چیش رو هندل کنیم؟! ساده‌ست، کافیه این دستور رو تایپ کنیم:

rails generate scaffold Post title:string slug:string body:text

و این دستور به خودی خودش میاد و همه‌ چیزهایی که نیاز داشتیم رو میسازه. خوبی‌های این روش چیه؟

• استاندارد بودن متدها در کنترلر (یعنی نیاز نیست دیگه زحمت مضاعف برای Routing بکشیم)
• وجود viewهایی که پارامترهای درست ارسال و یا دریافت می‌کنن (کاهش هزینه کشف و رفع باگ در مراحل اولیه توسعه)

اما خب یک بدی بزرگ هم داره و اون اینه که خلاقیت شما رو میتونه کلا نابود کنه. برای اون هم راهکارهایی هست. مثل این که شما یه کنترلر مجزا بسازید و متدها و endpointهای مورد نظر خودتون رو اونجا تعریف کنید.

باقی موارد، همه مثل مطلب قبلیه و خب در مطالبی که در آینده نزدیک خواهم نوشت، حتما اشاره خواهم کرد به این موضوع که چه فعل و انفعالاتی در ریلز رخ میده برای ساخت این ماجراها 🙂

راه‌حل در لاراول

یک سلب ادعای کوچک ابتدای این بخش بکنم؟ عمده تجربه من با لاراول روی Rest API بوده و فرصتی نشده که MVC باهاش کار کنم. شاید هم هیچوقت MVC کار نکنم. اما این راه‌حل قطع به یقین برای MVC هم پاسخگوئه.

اول از همه یک مدل می‌سازیم:

php artisan make:model Post

و خب وارد جزییات نمی‌شم، میتونیم جزییات مدل رو در فایلهای مربوطه بررسی کنیم.

بعد برای این مدل به این شکل می‌تونیم کنترلر بسازیم:

php artisan make:controller --resource --model=Post

البته لازم به ذکره که باید دقت داشته باشید همیشه کنترلرها از جنس resource و CRUD نیستن و این دو راهکار، در واقع برای وقتی خوبن که شما نیازمند CRUD باشید و نخواهید هزینه ساخت کنترلر «از بیخ» رو متحمل بشید.

جمع‌بندی مطالب

در دو مطلب، هم تعاریف مرتبط با MVC رو یاد گرفتیم، هم یه نیم‌چه اپ MVC نوشتیم و هم مزایا و معایبش و راه‌حل‌های احتمالی برای معایب قضیه رو بررسی کردیم.

این مطالب، بیش از این که رنگ و بوی برنامه‌نویسی داشته باشند، مرتبط با مهندسی نرم‌افزار بودند و خوشحالم که در این زمینه هم محتوایی تولید کردم. فکر کنم این پست دیگه جمع‌بندی خاصی نیاز نداشته باشه. فقط خواستم بابت وقتی که برای خوندن این مطلب گذاشتید، ازتون تشکر کنم 🙂