چند ماه پیش، در قالب سه پست وبلاگی، در مورد پروژه جبیر نوشتم (+،+ و +) و از زمانی که ایده جبیر به سرم زد تا زمانی که پروژه کاملا خاموش شد رو توضیح دادم. از قضا، اون سه مطلب از پربازدیدترین مطالب وبلاگ من بودند و خب بد نیست دوباره بحث پروژه جبیر رو زنده کنم و این بار از جامعه نرم‌افزار ایران و رفتارش در قبال این پروژه بگم.

قبل از این که بخوام وارد اصل مطلب بشم و در مورد جامعه توضیحی بدم، به صورت کاملا خلاصه از پروژه جبیر می‌گم که چی بود و به کجا رسید. پروژه جبیر، جرقه ورود من به دنیای توسعه نرم‌افزار و همچنین دنیای نرم‌افزار آزاد و … بود. این پروژه به من و بعضی از دوستانم کمک بسزایی کرد در این که مسیر خودمون رو پیدا کنیم. حالا خود پروژه چه بود؟ پروژه جبیر یک تلاشی بود برای ساخت سیستم‌عامل دسکتاپ. همینقدر توضیح راجع بهش به نظرم کافیه اما تاریخ پروژه جبیر به این شکل بود که از سال ۹۰ استارت خورد و سال ۹۴ برای همیشه خداحافظی کرد. ابتدا بر مبنای گنو/لینوکس و دبیان/اوبونتو ساخته شد و بعدتر برمبنای FreeBSD و بعد از آن هم کاملا پروژه Discontinue شد.

در این مطلب، بیش از این که بخوام به بحث خود پروژه جبیر بپردازم، دوست دارم در مورد جامعه نرم‌افزار آزاد صحبت کنم و بگم که اوضاع از چه قرار بوده و چرا هنوز بعد گذشت ۱۰-۱۱ سال شاید بتونم بگم از این جامعه شاکی‌ام. البته این هم بگم همون زمان هم نقدم به جامعه نرم‌افزار آزاد برپا بود و هنوز هم که هنوزه به این جامعه و رفتارهاش نقد دارم 😁

جامعه نرم‌افزار آزاد

جامعه نرم‌افزار آزاد، به طور کلی به جمعی از افراد گفته میشه که کاربر، توسعه‌دهنده و طرفدار نرم‌افزار آزاد و ایده آزادی نرم‌افزار هستند. این جوامع به شکل‌های مختلفی خودشون رو نشون می‌دن. برای مثال بنیاد نرم‌افزار آزاد یا FSF به صورت کلی یکی از کارهایی که می‌کنه، ساختن جامعه‌ست (چرا که خودش هم از دل جامعه‌ای از توسعه‌دهنده‌های عصبانی به وجود اومده 😁). این جوامع می‌تونن به دو شکل باشند؛ یکی جوامعی که فقط روی نرم‌افزار آزاد و آزادی نرم‌افزار مانور میدن (مثالش: افرادی که در SFD ها شرکت می‌کنند) و یا می‌تونن جامعه کاربری یک نرم‌افزار خاص باشند (مثل جامعه کاربران وردپرس یا جامعه کاربران لینوکس).

حالا از بحث تعریف و این‌ها که بگذریم، بحثی وجود دارد به نام جامعه نرم‌افزار آزاد ایران که خب همین جامعه ولی در قالب کشور ایرانه. در کشور ما، شاید از چندین میلیون نفری که کاربر رایانه هستند، حدود ۹۰٪ روزانه از نرم‌افزارهای آزاد به صورت مستقیم (VLC, Firefox, …) و غیرمستقیم (سرورهای لینوکسی و …) استفاده می‌کنند اما خب بالطبع مانند سایر کشورها، افراد کمتری هم هستند که با فلسفه و چرایی این موضوع آشنان. این افراد در اشکال مختلفی مثل لاگ‌ها، گروه‌های تلگرامی، فروم اوبونتو، گروه‌های ماتریکس و …؛ گرد هم میان و انتقال تجربه و دانش صورت می‌گیره.

مشاهده رفتار جامعه نرم‌افزار آزاد ایران

خب همونطوری که در پست‌های پیشین راجع بهش صحبت کردم، من از سال ۹۰ در این جوامع حضور دارم. قریب به ۱۱ سال. در این یازده سال، شاید شاخص‌ترین چیزی که باهاش شناخته شدم همین پروژه جبیر بوده. در طی این سال‌ها و تجربیاتی که از این پروژه داشتم، می‌تونم به راحتی جامعه نرم‌افزار آزاد ایران – یا لااقل اون بخش بزرگی که خودشون رو جامعه نرم‌افزار آزاد می‌نامند – رو یک جامعه بسته مثال بزنم.

بسته بودن جامعه، اصولا به معنای بد بودن جامعه نیست، چرا که اینطور حساب کنیم جامعه پزشکی هم یک جامعه نسبتا بسته محسوب میشه و خب دلیلش هم واضحه، منی که سررشته‌ای از پزشکی ندارم، چرا باید وارد جامعه پزشکی بشم؟ من در بهترین حالت مشتری جامعه پزشکی هستم. اما بحث نرم‌افزار آزاد، بحث متفاوتی از چیزی مثل پزشکیه. بسیاری از افرادی که شخصا هر روز می‌بینم در حال توسعه نرم‌افزار هستند، افرادی هستند که اصلا در دانشگاه و هنرستان و … کامپیوتر نخواندند. بسیاری دیگر از افراد هم هستند که صرفا کاربر نرم‌افزار آزاد هستند و اصلا حتی توسعه‌دهنده نرم‌افزار هم نیستند!

بنابراین این بستگی و همچنین راه دادن سخت به افراد جدید، همیشه معضل بوده و حتی هنوز هم تا حد زیادی هست. گرچه در سه چهار سال اخیر، این موضوع به شدت بهبود پیدا کرده و خوشبختانه موضوعاتی مثل قلدری برای تازه‌واردها، تمسخر اعضاء جدید و … به شدت کمتر داره دیده میشه.

حواشی جامعه نرم‌افزار آزاد ایران

متاسفانه جامعه نرم‌افزار آزاد ایران، هیچوقت از حاشیه مصون نبوده. حواشی بسیار زیادی در این جامعه طی این سالها مشاهده شده که به صورت کلی اگر بخوایم این حواشی رو دسته‌بندی کنیم، اولین و مهم‌ترینش چندپارگی همیشگی این جامعه‌ست، دومینش اشخاصی که شیطنت، پرونده‌سازی و … می‌کنند و آخرینش؛ حواشی‌ای که بخاطر همکاری‌های مشترک اعضا با شرکت‌ها و افراد خاص ممکنه پیش بیاد.

شخصا معتقدم که هیچ کدوم از این موارد نباید جامعه رو به طور کلی تحت‌الشعاع قرار بده، اما خب واقعیت از داستان خیلی فاصله داره (ترجمه‌ای از جمله Reality is far from fiction) و متاسفانه جامعه نرم‌افزار آزاد ایران، یک جامعه حاشیه‌دوست و حاشیه‌پرور بوده همیشه.

پروژه جبیر و جامعه نرم‌افزار آزاد ایران

در این بخش، چندین مورد از رفتارهای جامعه نرم‌افزار آزاد ایران در قبال پروژه جبیر رو قراره که مکتوب کنم و در موردش صحبت کنم. البته قبل از هرچیزی لازمه که سلب ادعا کنم که در این بخش اسمی از شخص نمیاد و اگر از پروژه‌ای هم اسم میاد، بخاطر اینه که در وقایع تاریخی همان دوران، نقش خوبی ایفا کرده. پس اگر مخالف این بخش‌ها و موارد هستید یا نقدی بهش دارید، خواهش می‌کنم ابتدا این بخش رو با آرامش بخوانید و سپس در بخش نظرات، به بحث بپردازید یا اصلا جوابیه بنویسید 😁

اختراع مجدد چرخ

شاید تنها نقد وارد به همه پروژه‌ها همین باشه. بخصوص در دنیای نرم‌افزار آزاد. چرا که همیشه هزاران پروژه وجود دارند که پیش از پروژه ما بودند و ما شخصا دنبال این بودیم که چیزی شبیه اون‌ها بسازیم. برای مثال نسخه‌های نخستین جبیر، به شدت شبیه به لینوکس مینت بود. حتی در همون دوران در ایران توزیع آریوس داشت تولید می‌شد (که البته بعدتر بهش می‌رسیم) و خیلی‌ها نقدشون این بود که چرا به تیم آریوس ملحق نمیشی.

علیرغم این که این نقد رو، نقد واردی می‌دونم و عموما چیزی علیهش ندارم، فقط میخوام این موضوع رو اینجا شفاف کنم که صبر جامعه، به حد خوبی پایین بود. شاید چون آدم تازه‌واردی بودم و اسمی در این جامعه خاص نداشتم، افراد گارد به شدت بسته‌ای مقابلم داشتند و صبرشون کمتر از حالت عادی بود. چیزی که اینجا میخوام بگم اینه که حتی اگر کسی در حال انجام کار تکراریه، یا بعبارتی در حال اختراع مجدد چرخه، بهش کمی فضا بدیم؛ شاید چرخی که داره اختراع می‌کنه از چرخ قدیمی، بهتر باشه.

قلدری مجازی و ترول کردن

البته این بحث رو من ترجیح میدم شخصا Cyber Bully یا «قلدری مجازی» ندونم و بیشتر به Trolling شبیهه (که متاسفانه واژه مناسبی در فارسی برای ترولینگ نداریم) نظراتی مشابه این بودند. خب حتی واضحا میشه دید که خودم هم حتی سر کار رفته بودم 😁 البته این رو هم باید ذکر کنم که خیلی از این دوستان، بعدها از بهترین دوستان من شدند و اینجا قصد خراب کردن چهره شخصی رو ندارم. همونطور که ابتدای مطلب عرض کردم.

خلاصه بحث این بود که از بی‌تجربگی، کم‌دانشی و خب اون شور نوجوانی من، می‌شد یک سکوی پرتاب خوب برای ترول کردن درست کرد و بعدتر حقیقتا (و متاسفانه) برای خودم هم جنبه تفریح پیدا کرده بود. یعنی به جایی رسیدیم که هردوطرف می‌دونستیم داریم مسخره‌بازی درمیاریم، ولی باز هم ادامه می‌دادیم.

پتانسیل مسخره‌بازی‌هایی که اینجا انجام شد، پتانسیل‌های هدررفته بود. پتانسیل‌هایی که می‌توانست جای خوبی – مثل همون پروژه جبیر – صرف بشه و پروژه جبیر رو خیلی خیلی جدی تبدیل کنه به یک پروژه موفق مثل همون لینوکس مینت! شاید در همون نقطه خاص باز چراغ پروژه جبیر خاموش می‌شد، اما در عوض چراغ به نیکی خاموش می‌شد.

دوگانه جبیر-آریوس

این بخش جاییه که خیلی حرف برای گفتن در موردش دارم. شاید به این دلیل که بیش از باقی موارد، اذیتم می‌کرد. یکی از بحث‌هایی که در جامعه نرم‌افزار آزاد معمولا مطرحه اینه که ما در این جامعه به اون معنایی که در میان نرم‌افزارهای غیرآزاد یا انحصاری وجود داره، چیزی تحت عنوان رقابت نداریم. البته این هم بگم خیلی طبیعیه که بقال‌ها نگن ماستشون ترشه و ماستی که خودشون درست می‌کنن و می‌فروشن رو پروموت و تبلیغ کنند.

اما این وسط نقش جامعه چی بود؟ بهرحال پشت هر دو پروژه دو شخص یا دو تیم بودند که داشتند کار خودشون رو می‌کردند و این تناقضی با هیچ چیز نداشت. حتی افراد دخیل در پروژه آریوس هم حرفی در تاپیک‌ها و وبسایت‌های مرتبط با جبیر نمی‌زدند چرا که مشخص بود اگر حرفی بزنن می‌تونه نیت‌خوانی اشتباه بشه و خودش به شرایط و حواشی‌ای که پیش آمد، دامن بزنه. اما امان از کاربران عزیز. شاید حدود یکی دو ماه از این حواشی قبلی نگذشته بود که به صورت خیلی جدی یک دوگانه یا چندگانه حتی! به وجود آمد بین کسانی که سمت جبیر بودند و کسانی که سمت آریوس بودند! این موضوع ادامه‌دار شد تا حدی که در تاپیک جبیر بحث آریوس بود و در تاپیک آریوس بحث جبیر 😁

البته این «جنگ توزیع‌ها» همیشه در همه جوامع بوده و هنوز هم هست و گاهی صرفا جنبه تفریحی و بامزه داره (مثل جنگ بین اوبونتو و فدورا) اما اینجا جنگ جنگ تفریحی نبود. حداقل به من این vibe رو می‌داد که «توی بچه دماغو چی داری مقابل فردی که اسم و رسم و حق آب و گل در جامعه داره؟» که خب به قول معروف این بده :).

خلاصه این بخش خاص از رفتار جامعه خیلی بیشتر از سایر بخش‌ها روی من اثر گذاشت. از سویی اثری که داشت این بود که سعی کنم آدم اسم و رسم‌داری بشم، تا به جایی برسم که هرکاری کنم هیچ تازه‌واردی حق اعتراض نداشته باشه که خب این برداشت خوبی نبود و سوی دیگر این که موقع ورود به کامیونیتی‌های دیگر، کمی دست‌به‌عصاتر باشم 🙂

سخن آخر

از آنجایی که جدیدا کمتر می‌نویسم، و در طی چند روز اخیر هم درگیر کرونای امیکرون بودم و امروز که حالم کمی بهبود یافت تونستم این مطلب رو قلمی کنم، حس توضیحات بیشتر نبود و یا شاید ته دلم، دلم می‌خواست که کمی «فرصت دوباره» به این جامعه داده باشم و به همین خاطر هم، ترجیح دادم یک بخش دیگر از رفتار جامعه رو اینجا ننویسم ولی اگر دوست دارید با اون بخش بیشتر آشنا بشید، می‌تونید اندر احوالات شهر هرت رو بخونید و کمی واقعیت آن زمان جامعه نرم‌افزار آزاد رو بیشتر درک کنید.

در پایان هم بابت وقتی که گذاشتید و این مطلب رو خوندید، ازتون تشکر می‌کنم. باز هم خواهشمندم اگر پاسخ درخوری برای این مطلب دارید، در قالب پست وبلاگ بنویسید (همینجا لینک میشه) یا از بخش نظرات استفاده کنید. مطمئن باشید که با حوصله خواهم خواند و پاسخ خواهم داد.

دقیقا دو هفته پیش، در نسخه انگلیسی وبلاگ در مورد YOLOv5 نوشتم (لینک) و توضیح دادم که چرا این مدل هوش مصنوعی برای تشخیص اشیاء رو دوست دارم (و حتی چرا شما باید دوستش داشته باشید) و خب طبیعتا دوست داشتم یک پروژه خیلی خیلی ساده و در عین حال باحال هم با این مدل انجام بدم.

ایده‌های زیادی در سر داشتم. برای مثال ایده بازی Red Light – Green Light که در سریال اسکوییدگیم همه دیدیم. اما این ایده علیرغم خوب بودنش، آنچنان کاربردی نبود. پس تصمیم من برآن شد که یک نرم‌افزار دیگر توسعه بدم. نرم‌افزاری که هم چالش داشته باشه، هم در نهایت یک کاربرد درست ازش بشه درآورد.

نمی‌دونم شما یادتونه یا نه، اما نرم‌افزار سیمبولب، دروانی خیلی خاص و معروف شد. به همین خاطر، تصمیم من هم این شد که سیمبولب رو دوباره بسازم و بعد از این که نتایج مورد نظرم رو گرفتم در موردش وبلاگ بنویسم. پس این شما و این ماجرایی که من داشتم تا این نرم‌افزار رو بسازم.

گام اول: طرح مساله

در هر پروژه‌ای، اولین گام اینه که مطرح کنیم چه مشکلی رو باید حل کنیم. یا به قول دنیل کوهن Look for the pain. خب دردی که ما اینجا به دنبال حل کردنش بودیم، چی بود؟ این که بسیاری از دانش‌آموزا و دانشجوها سر ریاضی عمومی یا Calculus مشکل دارند. این مشکل ریشه‌ش کجاست؟ برای من شخصا مهم نیست که این ریشه رو بررسی کنم (البته به معنای این نیست که نظری در موردش ندارم، اما از حوصله این مطلب خارجه).

حالا درد این که بسیاری از دانشجوها و دانش‌آموزها مشکل دارند، چطور میشه براشون یک مسکن خوب تجویز کرد؟ بعنوان یک مهندس هوش مصنوعی، یا بهتر بگم مهندس بینایی ماشین در ذهنم این ایده چرخید و اون این بود که:

یک نرم‌افزار هوش مصنوعی وجود داشته باشه که از روی عکس مساله، پاسخ نهایی یا راه‌حل رو به افراد بده.

و این پروژه، در نظر پروژه بسیار بسیار بزرگی بود اما در نهایت، پروژه ساده‌ای شد. در ادامه، در راهی که طی شد توضیح خواهم داد.

گام دوم: انتخاب ابزار

گام دوم برای من، انتخاب ابزار بود. اول از همه می‌خواستم برم سراغ OCR های آماده برای تشخیص مسائل پارامتری مثل x و y و … . اما بعد دیدم که اینجا علاوه بر حروف و اعداد، نشانه‌ها هم هستند. ضمن این که به شکلی باید توان و … هم تشخیص داد. پس کمی پروژه رو نگه داشتم تا به ابزارها فکر کنم.

بعد از مدتی تحقیق و تفحص، به دارک‌نت رسیدم که برای ترین کردن YOLOv3 و YOLOv4 استفاده میشه و خب دارک‌نت مشکلات زیادی هم با خودش به همراه داره. برای مثال کاملا در سی‌پلاس‌پلاس نوشته شده و روی سیستم‌های مختلف باید از نو کامپایل بشه. با CPU درست کار نمی‌کنه. کامپایل کردنش روی مک یا ویندوز دردسره و انتقال دادنش به Google Colab هم می‌تونه تا حد زیادی مشکل‌ساز بشه.

بعد از اون الگوریتم YOLOv5 رو کشف کردم. تقریبا همه مراحل کاملا پایتونی پیش می‌رفت و این عالی بود. کم کم دیدم که میشه بعد از ترین کردن قضیه، از pytorch هم استفاده کرد و اشیاء رو تشخیص داد و از اون بهتر این بود که در تشخیص اشیاء، می‌شد خروجی pandas هم گرفت که مختصات شیء مورد نظر به همراه لیبلش در اون data frame خاص موجود بودند. پس به این شکل تشخیص این که ما با چه چیزی روبرو هستیم هم ساده‌تر از گذشته می‌شد.

وقتی این ابزار رو با چند چیز مختلف تست کردم، نوبت این رسید که در این پروژه حتما ازش استفاده کنم. اما این تمام ماجرا نیست. دقیقا وقتی که سمت OCR ماجرا هندل می‌شد، یک بحث خیلی مهم می‌موند. بحث این که چطوری باید مساله حل بشه؟ برای حل مساله هم از Wolfram Alpha گفتم کمک می‌گیرم.

خب حالا نوبتی هم باشه، نوبت اینه که داده‌های مورد نیاز رو جمع کنیم. قبل‌تر در مورد راه‌هایی که شما می‌تونید برای جمع‌آوری داده استفاده کنید، صحبت کردم و می‌تونید از اینجا بخونیدش.

گام سوم: جمع‌آوری داده

برای جمع‌آوری داده‌ها، نیازمند این بودم که روی چند سطح مختلف (وایت‌برد، کاغذ A4 و همچنین کاغذ خط‌دار) و با چند دست‌خط مختلف، مسائل ریاضی رو بنویسم. بعد از نوشتن مسائل ریاضی، از دوستانم خواهش کردم که روی صفحات مختلف و همچنین وایت‌برد، مسائل ریاضی رو بنویسند.

بعد از این که مسائل ریاضی رو روی این سطوح و با دست‌خط‌های مختلف داشتم، نوبت عکاسی ازشون بود. از هر بار نوشتن، چندین عکس از چند زاویه گرفتم. چرا که زوایای مختلف باعث میشن توزیع نور هم در تصاویر یکسان نباشه و این خودش یک مرحله data augmentation رو برای من کاهش می‌داد.

حالا یه حجم زیادی داده دارم، باید بعدش چی کار کنم؟ پاسخ ساده‌ست. الان زمانیه که ما وارد مرحله پیش‌پردازش داده میشیم.

گام چهارم: پیش‌پردازش داده

بعد از این که ما داده‌های مورد نیاز خودمون رو جمع کردیم، نیازمند اینیم که داده رو پیش‌پردازش کنیم. به طور کلی، پیش‌پردازش داده به پروسه‌ای گفته میشه که در اون قراره داده ها تمیز بشن، تغییر کنند (یا به قولی data augmentation رخ بده)، برچسب زده بشن و داده‌های غیرلازم (یا همون نویز) دور ریخته بشه.

اولین مرحله برای من اینجا، تکه تکه کردن عکس بود. شاید فکر کنید که برای تکه تکه کردن عکس، از ابزار خاصی استفاده کردم یا کدی زدم. باید بگم که خیر، ابزارم دقیقا ادوبی فتوشاپ و ابزار Slice بود. بعدش با قابلیت save for web آمدم و عکس‌های قطعه‌قطعه شده رو ذخیره کردم. پس از ذخیره نهایی عکس‌ها، نیاز بود که عکس‌ها برچسب زده بشن.

برچسب‌ها، در مرحله آموزش مدل، به ما کمک می‌کنند که اشیاء رو در تصاویر پیدا کنیم. این برچسب‌ها در مراحل بعدتر به کمک ما میان تا بتونیم مسائل یافت شده رو به ولفرام‌آلفا بدیم تا برامون حلش کنه. پس لازم بود که این اتفاقات بیفته.

گام پنجم: آموزش مدل YOLOv5

و اما گام یکی مونده به آخر دقیقا این بود که مدل آموزش داده بشه. آموزش این مدل با pytorch به شدت سرراست و راحته و کلش اجرا کردن یک دستور در ترمیناله. باز با این حال، مشکلات عدیده‌ای داشتم. برای مثال روی لپتاپ شخصی چون GPU مناسب نداشتم، آموزش به شدت طولانی می‌شد. آموزش رو به Google Colab منتقل کردم و چون پلن رایگان داشتم، اونجا هم یک سری داستان جدیدتر پیش آمد. اما بهرحال هرطور که شد، مدل آموزش داده شد و نتایج خوبی هم ازش گرفتم.

در مورد آموزش مدل و نحوه کار اون به زودی محتوای آموزشی جدیدی تولید خواهد شد که به تفصیل در اون توضیح میدم چطور می‌تونید YOLOv5 رو خودتون آموزش بدید و باهاش کار کنید. در حال حاضر، توضیح مراحل آموزش تا حد زیادی از حوصله این پست وبلاگ خارجه.

و گام نهایی: آزمایش مدل و نوشتن رابط ولفرام آلفا

پس از این که مدل آموزش داده شد، نیاز بود چندین خط کد پایتون نوشته شه برای چند منظور. اول این که وزن‌هایی که لازم بود از مدل آموزش‌داده‌شده، لود کنه. دوم این که یک عکس رو از ورودی بگیره و مراحل inference رو روش انجام بده و در نهایت، اگر کاربرخواست اون رو بفرسته به ولفرام آلفا و مرورگر رو براش باز کنه.

برای این مرحله، برخلاف باقی مراحل وقت زیادی نذاشتم ولی با این حال کدش (بدون وزن‌ها) در گیت‌هاب شخصی من موجوده و می‌تونید نگاهی بندازید. البته که به زودی گیت‌هاب بروزرسانی میشه و شما قادر خواهید بود که وزن‌ها رو هم دانلود کنید. اما فعلا وزن‌ها در دسترس نیستند.

در نهایت هم برای این که عملکرد قضیه رو ببینید، این ویدئو کوتاه رو می‌تونید تماشا کنید که هم inference رو تست می‌کنیم هم حل مساله با ولفرام رو:

جمع‌بندی و مشکلات این نرم‌افزار

این پروژه به عنوان یک پروژه تفریحی، واقعا تفریح خوب و سالمی بود و کلی یادگیری برای من داشت. یادگیری دقیق‌تر و عمیق‌تر YOLOv5، یادگیری دقیق‌تر و عمیق‌تر PyTorch و از همه مهم‌تر درگیر شدن با چند مساله و به قولی، دردهای دنیای واقعی. از نتیجه کاملا راضی بودم و هستم، اما فکر نکنم در آینده این پروژه خیلی برام راضی‌کننده باشه.

احتمالا بعد از مدتی به این پروژه برگردم و بزرگترین مشکلش – یعنی شباهت زیاد ورودی‌ها به هم – رو طور دیگری هندل کنم. برای این که ببینیم یه چیزی در پوزیشن توان یه چیز دیگه قرار گرفته یه چاره‌ای بیاندیشم و … . خلاصه که راه برای بهبودش زیاده و این بهبود‌ها رو شخصا پیگیر هستم که در این پروژه اعمال کنم. شاید هم لازم باشه داده ورودی رو افزایش داد یا حتی مدل مورد استفاده رو عوض کرد.

در نهایت، از شما بابت وقتی که برای خوندن این مطلب گذاشتید، ممنونم. امیدوارم که این مطلب مفید واقع شده باشه و به دردتون خورده باشه. ضمن این که اگر به این تیپ مسائل و مطالب علاقمند هستید، می‌تونید من رو در ویرگول هم دنبال کنید و اونجا هم مطالبم رو بخونید. اگرچه در ویرگول عمده مطالبم مرتبط با بیزنس، موفقیت و ایناست.

در نهایت از شما خواهش می‌کنم که اگر این مطلب براتون مفید بود، یک قهوه به انتخاب خودتون مهمانم کنید تا موقع نوشیدن قهوه به یادتون باشم و از این دست مطالب، بیشتر تولید کنم.

چندین روز پیش، شخصی در لینکدین خبری از ساخته شدن یک فراجستجوگر داده بود که به شخصه برای من موضوع جالبی بوده همیشه. منتها طبق عادات مالوف هموطنانمون، بزرگ حرف زدن و زیادی مبالغه‌کردن هم می‌شد در اون حرف‌ها دید. چیزی که ساخته شده بود اینطور توضیح داده شده بود که:

فراجستجوگر ساخته شده توسط تیمی از بهترین متخصصان که در یک دانشگاه خاص درس خواندند (که خب همین جملات، بدون توجه به اسم دانشگاه و موسسه و … معمولا پرچم قرمزی در بحث تولیدات ملی و بومیه) به این شکل کار می‌کنه که نتایج جستجو رو از وبسایت‌های معروف به موتور جست و جو مانند گوگل، داک‌داک‌گو، بینگ و … برمی‌گردونه و رد پای شما رو از جست و جو حذف می‌کنه.

وقتی این رو خوندم، فهمیدم که با یک فراجستجوگر یا metasearch engine روبرو هستیم و خب گفتم بد نیست که با هم یکی بسازیم. قبل از هرچیزی، اگر نمی‌دونید فراجستجوگر چیه، می‌تونید به اینجا مراجعه کنید و تعریفش رو بخونید. برای ادامه دادن به مطالعه این مطلب هم لازمه که کمی لینوکس و مدیریت سیستم بلد باشید.

آشنایی با searx

خب searx یک نرم‌افزار آزاده که هدفش، بهبود تجربه جست و جوی افراد در اینترنته. این نرم‌افزار، به دو صورت قابل دسترسیه. اول این که تعدادی نمونه عمومی داره (لینک نمونه‌های عمومی در اینجا قرار گرفته) و هم به صورت «خودمیزبان» یا همون self-hosted. متد خودمیزبان یعنی شما به عنوان کاربر، می‌تونید به صورت رایگان یا با پرداخت پول (بسته به مدل کسب و کار و توسعه اون پروژه خاص)، اون نرم‌افزار رو روی هاست یا سرور مورد نظر خودتون نصب کنید.

در این آموزش، قراره با کمک یک سرور لینوکسی، یک زیردامنه، یک کارساز وب و داکر؛ یک فراجستجوگر ساده رو به کمک هم بیاریم بالا. به این شکل می‌تونیم هم یک نمونه عمومی عرضه کنیم، هم این که دیتای کمتری در اختیار شرکت‌هایی مثل گوگل یا مایکروسافت بذاریم.

ساخت فراجستجوگر

برای ساخت فراجستجوگر خودمون، نیاز به موارد زیر داریم:

• سرور لینوکسی. من شخصا از اوبونتو ۱۸.۰۴ استفاده کردم. برای پردازش بهتر نتایج و نخوردن به مشکل تحریم و …؛ بهتره که سرور داخل ایران هم نباشه. به همین خاطر، من از سرور هلند استفاده کردم (کشور محل قرارگیری سرور، کاملا به خودتون بستگی داره).
• یک دامنه یا زیردامنه. برای این پروژه من از searx[dot]haghiri75[dot]com استفاده کردم.
• کمی آشنایی به کارهای سروری. اگر آشنایی خاصی ندارید هم مهم نیست! در حد لزوم در این مطلب یاد می‌گیرید 😁

آماده‌سازی سرور

وقتی سرور رو از ارائه‌دهنده سرور تحویل گرفتیم (با فرض اوبونتو/دبیان بودنش) نیازه تا اول لیست بسته‌های اون رو کمی به روز کنیم:

sudo apt update

و اگر لازم شد، کل سیستم‌عامل هم یک بار به‌روز می‌کنیم:

sudo apt full-upgrade

بعد از این که این اتفاقات رخ داد، یک دور سرور رو ریبوت می‌کنیم و پس از بوت شدن مجدد و اتصال به سرور، چند بسته نصب می‌کنیم:

sudo apt install nginx python3-certbot-nginx docker.io

خب ببینیم این بسته‌ها برای چین؟

• nginx: این بسته، وب‌سرور یا همون کارساز وب ماست. چیزی که باعث میشه ما بتونیم بدون مشکل، یک وبسایت یا نرم‌افزار تحت وب رو استفاده کنیم.
• python3-certbot-nginx: از این بسته استفاده خواهیم کرد تا یک گواهی SSL برای وبسایت خودمون بگیریم.
• docker.io: داکر یک سیستم کانتینرییزشنه. در واقع نرم‌افزارها رو داخل بسته‌های کوچولو قرار می‌ده و همه ملزوماتشون اونجاست. فقط تنها موردی که داره، اینه که از هسته سیستم عامل استفاده می‌کنه برای مدیریت فرایندها (در واقع تفاوتش با ماشین مجازی همینه).

حالا ما سرور رو آماده کردیم. گام بعدی چیه؟

آماده‌سازی دامنه

برای آماده‌سازی دامنه، کافیه که یک رکورد A با IP سرور مورد نظر ایجاد کنید. البته در بعضی موارد از CNAME هم میشه استفاده کرد اما اینجا چون سرور از وبسایت جدا بود، یک A تعریف شد. بعد از این که رکورد رو تعریف کردیم، باید ۵ تا ۱۰ دقیقه صبر کنیم تا عموم DNS Server های اینترنت، بشناسنمون. بعدش می‌تونیم به کارمون ادامه بدیم.

حالا ۱۰ دقیقه گذشت و یک قهوه هم خوردیم و آماده‌ایم که مرحله بعدی رو انجام بدیم.

دریافت گواهی SSL

خب دریافت گواهی SSL هم بسیار ساده‌ست. کافیه این دستور رو در سرور اجرا کنید (و دامنه من رو با دامنه خودتون عوض کنید):

sudo certbot -d searx.haghiri75.com --nginx

در این مرحله شما باید آدرس ایمیلتون رو وارد کنید و به چند سوال هم پاسخ بدید. در کل همه‌چیز با یک wizard اتفاق میفته و نیازی نیست که زحمت زیادی بکشید. فقط یک نکته مهم رو اینجا باید بهش دقت کنیم. اون نکته اینه که certbot اینجا خودش nginx رو استارت می‌زنه. در مرحله بعدی، نیاز داریم که به این مهم توجه کنیم.

راه‌اندازی داکر و نصب فراجستجوگر

خب اول از همه کاربر خودمون (که در اینجا فرض می‌گیریم نام کاربریش هم Ubuntu ئه) رو به گروه داکر اضافه می‌کنیم:

sudo usermod -aG docker ubuntu

بعدش کافیه یک بار از نشست SSH خارج شیم و دوباره به سرور SSH بزنیم. دقت داشته باشید که این بخش الزامی نیست؛ ولی اگر شما این کار رو نکنید بعدا در استفاده از داکر، نیازمند دسترسی ریشه خواهید بود. نگران دسترسی ریشه هم نباشید چون با sudo قابل حله.

بعد از این مورد، ایمیج searx رو از رجیستری داکر دریافت می‌کنیم:

docker pull searx/searx

خب در حال حاضر، اتفاق خاصی می‌افته؟ خیر. فقط تصویری که searx روی اون نصب شده، روی سرور ما دانلود شده.

بعد از اون، نیازداریم که یک کانتینر براش بسازیم. برای این، مراحل زیر رو طی می‌کنیم:

mkdir searx
cd searx
docker run --rm -d -v ${PWD}/searx:/etc/searx -p 8080:8080 -e BASE_URL=http://localhost:8080/ searx/searx

خب تبریک به شما، الان شما یک فراجستجوگر دارید.

اما صبر کنید! هنوز نمی‌تونیم بهش دسترسی پیدا کنیم. پس چه کنیم؟

پراکسی معکوس برای دسترسی به محتوا

خب اینجا نیاز داریم که از پراکسی معکوس استفاده کنیم. انجینکس علاوه بر این که وب‌سروره، پراکسی معکوس هم هست و خیلی از ما عمدتا از قابلیت پراکسی معکوسش برای اجرای نرم‌افزارهای تحت وبمون استفاده می‌کنیم. مثل همین آموزش دپلوی کردن یک پروژه ریلز نوشته بودم (لینک). دونستن این که پراکسی معکوس چیه و چی کار می‌کنه، از ملزومات پایه‌ای مدیریت سیستم و همچنین دواپس و CI/CD محسوب میشه (جهت اطلاعات بیشتر این پست رو بخونید).

پس اگر می‌خواهید در آینده مهندس DevOps بشید، شاید بتونید این مطلب رو فرصتی برای تمرین یکی از مواردش قرار بدید. فکر کنم زیاد صحبت کردیم. بریم سر اصل مطلب. برای این که بتونیم از پراکسی معکوس استفاده کنیم، کافیه که اول با ادیتور دلخواهمون، فایل پیکربندی رو باز کنیم:

sudo nano /etc/nginx/sites-enabled/default

و سپس دنبال دامینمون بگردیم (در نانو با ctrl + W میشه). بعد از این که دامینمون رو پیدا کردیم کافیه بخش location / رو پیدا کنیم (معمولا دو سه خط پایین‌تر از دامین و تنظیماتشه) و سپس به این شکل درش بیاریم:

location / {
                # First attempt to serve request as file, then
                # as directory, then fall back to displaying a 404.
                # try_files $uri $uri/ =404;
                proxy_pass http://localhost:8080;
        }

و بعدش هم کافیه که دستور زیر رو اجرا کنیم تا انجینکس ریستارت بشه:

sudo systemctl restart nginx

استفاده از فراجستجوگر شخصی

سخن آخر

نرم‌افزار searx مثل هر نرم‌افزار متن‌باز و آزاد دیگری، قابلیت شخصی‌سازی داره و همین موضوع که با زبان پایتون نوشته شده هم نشون میده که شخصی‌سازیش احتمالا از چیزی که فکر می‌کنیم، ساده‌تره. به همین خاطر می‌تونیم به سادگی این نرم‌افزار رو تغییر بدیم که مطابق میل خودمون کار کنه و طبیعتا آموزشش هم در اینترنت وجود داره.

موضوع بعدی اینه که فراجستجوگرها، علاوه بر این که می‌تونن در حفظ حریم شخصی و … موثر باشند، می‌تونن کاملا بیزنسی هم کار کنند. مثلا هرکلید واژه‌ای که سرچ کنید رو صرفا در موضوع خاصی دنبالش بگردند. مثلا شما اگر سرچ کنید «سیب‌زمینی» فقط در وبسایت‌هایی که وبینار میزبانی می‌کنند دنبالش بگرده. وقتی سرچ می‌کنید «قشم» فقط در وبسایت‌های گردشگری دنبالش بگرده و الی آخر.

در این مطلب قصد داشتم این موضوع رو نشونتون بدم که داشتن یک موتور جست و جوی امن، اونقدرا که فکر می‌کنید سخت نیست و با کمک نرم‌افزارهای آزاد، به سادگی می‌تونید یکی رو خودتون بسازید. در پایان مطلب، جا داره از شما بابت خوندن این مطلب تشکر کنم. همچنین، ممنون میشم مطالب و خط‌خطی‌های من رو در ویرگول هم بخونید و نظر بدید 🙂

در پست پیشین، یعنی قسمت اول داستان برنامه‌نویس شدنم (لینک) از زمانی که شروع به خوندن کتاب‌های ویژوال بیسیک کردم تا زمانی که پروژه جبیر رو راه انداختم رو به تفصیل توضیح دادم. فکر می‌کنم داستان برنامه‌نویس شدن من، داستان جالبی برای خیلی از دوستانی که وبلاگم رو میخونن بوده و به همین دلیل، تصمیم گرفتم که قسمت دومش هم حتما بنویسم.

همونطوری که در قسمت قبلی قولش رو داده بودم، قراره که در این قسمت از بعد از پروژه جبیر تا زمانی که وارد بازار کار شدم رو توضیح بدم و بگم چی شد که اینطوری شد. در مورد مسیرهای شغلی قبل‌تر توضیح دادم (مثلا در پست چگونه توزیع لینوکس بسازیم و یا پست چگونه بازی‌ساز شویم) همینطور حتی ابزارها و وسایلی که در مسیر شغل‌های مختلف طراحی و تولید کردم (مثل صداگذاری روی بازی کامپیوتری) هم در این وبلاگ پیش‌تر توضیح دادم. فلذا در این مطلب، اصلا و ابدا به مسیرهای شغلی اشاره نخواهم کرد.

ورود به دانشگاه

در طی این سالها، یعنی از حدود ۹۱ تا ۹۳ راه‌های زیادی رو رفتم که سرویس‌ها و نرم‌افزارهای خاصی رو طراحی کنم و خب دروغ چرا، تا حد زیادی هم رویای استیو جابز یا زاکربرگ شدن هم در سر داشتم و خب کارهای مختلفی مثل ایجاد انجمن‌های اینترنتی مختلف (ایران‌بی‌اس‌دی، ایران‌هکینتاش و …) گرفته تا برپا کردن شبکه‌های اجتماعی و نرم‌افزارهای آنلاین دیگر (اکسوال، نکست‌کلود و …) رو انجام می‌دادم. راستش این راه‌ها من رو به قول خارجی‌ها Satisfy نمی‌کرد و همچنان دنبال این بودم که یک سیستم عامل خوب بسازم!

خلاصه شد سال ۹۲ و ما از شهر بندرعباس به تهران برگشتیم. اون سال، سال پیش‌دانشگاهی من بود (و بد نیست این داستانکم رو هم پیرامونش بخونید) و اون سال، یک تصمیم بزرگ هم گرفتم. تصمیمم این شد که جبیر به جای این که مبتنی بر اوبونتو (یک توزیع از گنو/لینوکس)، یک نسخه شخصی‌سازی‌شده از FreeBSD باشه. از همین رو، شروع کردم به رفتن به IRC های مختلف، سوال پرسیدن و مستندات خوندن. بعد از چندین ماه مطالعه، وضعیت اینترنت خونه و خودم تا حد خوبی پایدار شد و بعد شروع کردم به انجام تغییرات روی کد FreeBSD.

بعد از مدتی، پروژه جبیر تا حد خوبی پیش رفت و گذشت و گذشت و من کنکور دادم (داستانی از کنکور هم اینجا نوشتم) و وقتی نتایج اومد، فهمیدم که در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز در رشته مهندسی کامپیوتر و گرایش سخت‌افزار قبول شدم.

شرکت در لاگ‌ها و رویدادها و آخر و عاقبت پروژه جبیر

حضور در تهران و دانشجو شدن، به من کمک کرد که وارد جامعه بشم و در رویدادهای نرم‌افزار آزاد و متن‌باز و سایر رویدادها (مثل PyCon و …) شرکت کنم. اولین رویدادی که شرکت کردم، رویدادی بود به اسم «جامعه رایانش ابری آزاد». در اون رویداد با KVM و Docker آشنا شدم و تا حد زیادی هم دانشم در زمینه Containerها و مجازی‌سازی تا حد خوبی بالا رفت.

در حاشیه شرکت در این رویدادها، بسیاری از افرادی که از انجمن اوبونتو و یا تکنوتاکس یا لینوکس‌ری‌ویو می‌شناختم رو حضوری دیدم و باهاشون آشنا شدم و حتی رفاقت‌هایی شکل گرفت. پس از مدتی، در بحثی دوستانه، تصمیم بر آن شد که پروژه جبیر کلا منحل بشه و پروژه‌ای به این بزرگی که نیازمند دانش فنی بالا، پول زیاد و همچنین حوصله فراوونه، به زمانی موکول شه که بتونم از پس حداقل یک موردش بربیام. فلذا پروژه جبیر اعلام شد که دیگه قرار نیست ادامه پیدا کنه.

اگر دوست دارید ببینید که پروژه جبیر چه شکلی بوده، می‌تونید این لینک مربوط به وب آرکایو رو هم ببینید: لینک. در ادامه، بنا به دلایلی (که در ادامه این مطلب بهش می‌پردازیم) تصمیم شد که پروژه جبیر بیشتر روی فاز سخت‌افزاری باشه و چند مطلب هم در موردش حتی نوشتم(لینک).

یادگیری روبی، ورود به حوزه سخت‌افزار و دیگر هیچ!

مهرماه ۹۳ بود که من خیلی جدی تصمیم گرفتم حداقل یک زبان برای توسعه وب رو جدی یاد بگیرم. قبل‌ترش، کتاب «از این پس پایتون» رو خونده بودم و به همین خاطر هم کمی با پایتون و فلسک آشنا بودم. دوستی یک کتاب جنگو هم برای من ارسال کرد. اما در همون هنگام در بحثی در IRC که دقیق یادم نیست مربوط به occc بود یا لاگ کرج، دوستی به من پیشنهاد کرد که روبی و روبی‌آن‌ریلز رو یاد بگیرم. در ادامه‌ش، توصیه کرد که حتما با دیتابیس‌ها آشنا شم و کمی هم مهندسی نرم‌افزار یاد بگیرم.

من هم این توصیه رو عملی کردم و شروع کردم به خوندن روبی. شاید باورتون نشه ولی از اونجایی که دیدم زبون روبی، خیلی در ایران زبون روتینی نیست و خیلی‌ها باهاش غریبه‌ند، تصمیم گرفتم دانش خودم رو در قالب یک کتاب الکترونیکی دربیارم و خب نتیجه پس از مدت نسبتا طولانی شد کتاب آموزش روبی که به رایگان قابل دانلوده.

خب همونطوری که ابتدای متن گفتم، من گرایش سخت‌افزار بودم و حقیقتا این وسط به سرم زده بود دانش سخت‌افزاری خودم رو هم بالا ببرم. به همین خاطر ترم ۳ یا ۴ که بودم، قبل از این که به مدار منطقی برسم، خودخوان شروعش کردم. برام جالب بود و خب در عین حال ریاضیات گسسته هم برای من داشت مرور می‌شد. این مرور، در کنار دانش مدار منطقی من رو وادار کرد که کمی بیشتر بخوام در این حوزه ورود کنم. به همین خاطر، معماری کامپیوتر و ریزپردازنده رو هم حتی پیش از این که درسم بهشون برسه، مطالعه کردم.

وقتی به نتایج جالبی رسیدم، تصمیم گرفتم دوباره دانشم رو با مردم به اشتراک بذارم. به همین خاطر، این بار هم محتوا رو به زبون انگلیسی تولید کردم (لینک) و به رایگان در نسخه انگلیسی همین وبلاگ منتشرش کردم. خلاصه که اینجا تموم نمیشه. در اون سالها، بازار «اینترنت چیزها» یا IoT هم داغ بود و خب طبیعتا شروع کردم به یادگیری آردوینو، رزبری‌پای و … و پروژه‌های جالبی هم با اونها انجام دادم. البته خیلی از این پروژه‌ها رو هنوز که هنوزه عمومی نکردم.

خلاصه این مورد هم گذشت و رسیدیم به شهریور ۹۶. یعنی جایی که من خیلی جدی و رسمی وارد بازار کار شدم.

ورود به بازار کار

در تیرماه ۹۶، در رویدادی شرکت کردیم که مرتبط با فعالان صنعت بازی رایانه‌ای بود. این رویداد، به طور خاص به آهنگسازان و مهندسین صدا اختصاص داشت و خب بخاطر علاقه شخصیم به موسیقی، در این رویداد شرکت کردم. آخر رویداد گپ و گفتی با سخنران رویداد داشتم که باعث شد شخصی بیاد خودش رو معرفی کنه و بگه که تیمشون نیاز به آهنگساز داره. پس از مدتی، مدیر استودیو به من پیام داد و گفت بازی‌ای در ژانر کودکه و خب نمی‌دونم چی شد که اون موقع، این بحث ادامه پیدا نکرد.

اما شهریور ۹۶ یکی از دوستانی که در همون استودیو مشغول بود، برای یک بازی دیگر من رو دعوت کرد به همکاری. یک مصاحبه ریزی داشتیم و پس از اون مصاحبه، قرار شد من برم و همکاری کنم. پس از این ماجرا، من رسما وارد اکوسیستم و بازار کار شدم تا به امروز.

سخن آخر

خب، در این مطلب هم مثل مطلب قبلی حجم خوبی از خاطرات من رو شاهد بودید. کل حرفی که می‌خواستم بزنم این بود که دوستان، از تجربه کردن و حتی شاخه شاخه پریدن؛ نترسید. این پرش‌ها به خودی خود باعث میشن که شما در کارتون – حتی کارهای فریلنسری و پروژه‌ای – به شدت موفق‌تر عمل کنید. یادتون باشه که زندگی، فان‌تر از اونیه که بخواید با زیادی جدی گرفتن؛ خرابش کنید.

موفق باشید 🙂

مدت زیادیه که در نظر دارم مطلبی در مورد این که چطور برنامه‌نویس شدم رو قلمی کنم. مطالبی از این دست، نوشتنشون بسیار سخت‌تر از چیزیه که فکرش رو هم بکنید. چرا که باید به گذشته‌های دور سفر کنیم و خیلی از خاطرات گذشته رو هم مرور کنیم. بخصوص وقتی قراره در مورد چیزی مثل همین برنامه‌نویسی، بنویسیم. من قبل‌تر در همین وبلاگ، در مورد این رشته کامپیوتر چیه توضیح داده بودم (لینک). زمانی که اون پست رو نوشتم، فکر کنم دم‌دمای اعلام نتایج کنکور سراسری بود و طبیعتا خیلی‌ها، دوست داشتن که با رشته تحصیلیشون آشنایی پیدا کنند. خلاصه، خواستم در این پست هم چیزی شبیه به همین موضوع بنویسم ولی با خودم گفتم بهتره که در مورد «داستان برنامه‌نویس شدن خودم» پست بنویسم.

من کی هستم؟

من محمدرضا حقیری هستم. احتمالا خیلی‌ها من رو از «پروژه جبیر» بشناسن. اگر ماجرای پروژه جبیر رو نمی‌دونید، باید بگم که شاید یکی از اولین پروژه‌های جدی من بود که خیلی استارتاپ‌گونه پیش می‌رفت. اطلاعات بیشتری از این پروژه رو می‌تونید از این لینک بخونید. اما الان چطور؟

فکر کنم پس از حدود ۱۰ سال حضور مداوم در جامعه‌های مختلفی مثل نرم‌افزار آزاد، جامعه فارسی‌زبان اوبونتو، جامعه Open Street Map (که البته در این آخری حضورم خیلی کم‌رنگ‌تر بود) و جامعه بینایی ماشین (لینک) دیگه الان بدونید که شخص «محمدرضا حقیری» یک برنامه‌نویسه که دستی بر لینوکس، BSD، پایتون، کمی سخت‌افزار داره و تبحر خاصی هم در تپه نوردی!

اگر دوست دارید بیشتر از من بدونید، در روزی که این پست نوشته شده (یعنی ۱۱ مهر ۱۴۰۰ هجری خورشیدی)، من چندین ماه از بیست و ششمین سال زندگیم می‌گذشته و در حال کار روی یکی از پروژه‌های خیلی جدی بودم و این پست رو برای این نوشتم که این داستان رو با شما به اشتراک بذارم. خب، من رو شناختید؟ بیایید بریم سراغ داستان برنامه‌نویس شدنم.

شروع برنامه‌نویسی

ما یک سری کتاب برنامه‌نویسی ویژوال بیسیک ۶ (لینک) در کتابخونه داشتیم. فکر کنم اواسط یا اواخر سال ۸۶ بود که من شروع کردم به خوندن یکی از این کتابا. برام خیلی جالب بود که چطور اینقدر این زبان هلوئه 🙂 از اون جالب‌تر این که اون زمان Windows Form هم چیزی بود که خیلی رو بورس بود و خیلی از برنامه‌نویس‌ها ازش استفاده می‌کردند. یادمه که همون دوران، شرکت «پرند» هم یک مجموعه به اسم «کینگ» داشت (و البته فکر کنم هنوز هم داره) که درونش هزاران نرم‌افزار وجود داشت.

در یکی از دیسک‌های کینگ، یک کتگوری Programming بود که ذیل اون، ویژوال استودیو قرار داشت. یادمه که با استفاده از دیسک مربوطه، ویژوال استودیو رو نصب کردم و شروع کردم به پیاده کردن چیزایی که در اون کتاب نوشته بود. یک فرم ساختم و یک لیبل زدم و روی لیبل نوشتم Hello World و شاید ندونید؛ ولی اون لحظه حسی که داشتم با حس آرمسترانگ وقتی رسیده بود روی ماه برابری می‌کرد. خلاصه که بعد از این که دورهای افتخار رو زدم، نشستم به خوندن باقی کتاب. اما می‌دونید چی شد؟ کتاب با VB6 آموزش می‌داد و فکر کنم من ویژوال‌ استودیو ۲۰۰۵ و چنین چیزی رو داشتم.

خیلی دنبال فایل نصبی و حتی دیسک ویژوال بیسیک ۶ گشتم اما چیزی نیافتم. خلاصه در همون دوران بود که با انتشارات کلید آموزش (لینک) آشنا شدم. اولین کتابی که ازشون خوندم «کلید فتوشاپ» بود. در لیست کتابهاشون گشتم و دیدم که «کلید ویژوال بیسیک» هم دارند. اون کتاب رو خریدم و شروع کردم به خوندن و یادگیری از روی اون. خلاصه، بعد از چند ماه کشتی گرفتن، با ویژوال استودیو یک عدد ماشین حساب ساختم و دیگه شما می‌تونید حدس بزنید چقدر خوشحال بودم.

خلاصه که سال تحصیلی بعدیش، من تا حد خوبی روی مهارت‌های توسعه‌دهندگیم کار کردم. البته خیلی از ابزارهایی مثل Multi Media Builder که استفاده می‌کردم، ابزار برنامه‌نویسی محسوب نمی‌شدند، اما خب بهرحال برای این که در جشنواره‌های دانش‌آموزی و … شرکت کنم، بد نبودن. خلاصه که گذشت و گذشت و گذشت و رسیدیم به سال سوم راهنمایی. سوم راهنمایی من، سال جنجالی ۸۸ بود. سالی که تا حد زیادی افراد برای آینده خودشون، نگران شده بودند و طبیعتا من و خانواده من هم از این قاعده مستثناء نبودیم.

در این سال، یه جو قشنگی روی مدرسه حاکم شده بود. به طرز عجیبی مدرسه ما، دوست داشت که قطب تولید نرم‌افزار دانش‌آموزی باشه، قطب رباتیک منطقه خودش باشه و … . حقیقتا من این فرصت رو غنیمت شمردم و با همون ابزارهایی مثل Multi Media Builder نرم‌افزارهایی برای درس‌های علوم و عربی ساختم. خیلی از فرمول‌ها و روش‌هایی که در کلاس ریاضی یادمون می‌دادن رو با ویژوال بیسیک تبدیل به نرم‌افزار می‌کردم. در همین حین، به سبب تمرکز مدرسه روی مسابقات دانش‌آموزی رباتیک، سی++ هم تا حد خوبی یاد گرفته بودم. از طرفی انتشارات کلید هم «کلید دلفی» رو منتشر کرده بود و این یعنی که در حال یادگیری دلفی هم بودم.

شاید بگید چقدر هندونه؟ خب این همیشه روش من بوده. همیشه هم نتیجه داده و همیشه هم ازش راضیم 😁. شاید بد نباشه که اشاره کنم که همزمان با این ماجرا، به سبب داشتن وبلاگ روی بلاگفا هم کمی جاوااسکریپت (زمانی که جاوااسکریپت هنوز انقدر گسترده نبود) یاد گرفته بودم …

شروع پروژه جبیر

حالا دیگه دبیرستانی شده بودم و دانش خوبی در زمینه برنامه‌نویسی داشتم. اما خب یک مساله خیلی مهم پیش آمده بود، از تهران مهاجرت کرده بودیم بندرعباس (که به نظر من یکی از زیباترین و دوست‌داشتنی‌ترین شهرهای کشورمونه) و در بندرعباس هنوز دوست پایه‌ای نداشتم که با هم نرم‌افزار و ربات و اینا بسازیم. پس باید چی کار می‌کردم؟ حقیقتا سال اول دبیرستان رو مجددا مشغول توسعه مهارت‌ها و دانشم شدم. اما پس از گذروندن سال اول، مدرسه‌م عوض شد و اونجا با دوست جدیدی آشنا شدم.

اما حالا صحبت دوست جدید بمونه برای بعد، در تابستانی که بین سال اول و دوم دبیرستان داشتم، یادمه یک شماره از «مجله دانشمند» رو خریدم که در اون، کتاب «طراحی و پیاده‌سازی سیستم‌های عامل» از «اندرو تنن‌باوم» رو معرفی کرده بود. نکته اینجا بود که انتهای اون مقاله، در مورد لینوس تروالدزِ، خلق لینوکس و دعواهای معروفش با اندرو تنن‌باوم هم نوشته بود و من اینجا جرقه‌ای در ذهنم زده شد. من باید سیستم‌عامل می‌ساختم! پس از گذشت چند ماه و مهاجرت به لینوکس و تحقیق در موردش و همچنین غرق شدن در دنیای اپل و زندگی شخصی استیو جابز و … (شاید بشه گفت جوگیری‌های رایج دوره نوجوانی) بالاخره به این نتیجه رسیدم که بهتره که پایه سیستم‌عامل من هم لینوکس باشه.

بعد از مدتی، به ذهنم رسید که به کامیونیتی اوبونتو مراجعه کنم و اونجا بپرسم. به همین خاطر این پست رو ایجاد کردم و یه سری سوال پرسیدم. احتمالا در همون تاپیک بتونید راهنمایی‌های دانیال بهزادی رو ببینید که خب بعدتر در پروژه مشابهی حتی با هم همکاری هم کردیم 😂

بگذریم، بهار ۹۱ یک نسخه کاستوم‌شده اوبونتو به اسم «جبیر او اس» منتشر شد که از قضا یک پروژه جنجالی هم شد. اما اثرات جانبی جالبی هم داشت. شاید بتونم مهم‌ترین اثرش رو «ورود رسمی به جامعه نرم‌افزار آزاد» بدونم، اثر دیگرش هم این بود که مدیر مدرسه ما گیر داد که الا و بلا شما باید بیای این رو ببری جشنواره خوارزمی 🙂 بردیمش جشنواره خوارزمی ولی اونجا مقبول نیفتاد. حالا ماجرای خوارزمی رو یک بار باید اساسی‌تر تعریف کنم که در مقوله این مقاله نمی‌گنجه.

خلاصه پروژه جبیر تا حدود ۹۴ ادامه داشت و بعدش به کل رفت به تاریخ پیوست. دلایل متعددی هم داشتم براش، اما خب فعلا تا همین جاش رو قبول کنید ازم.

و این داستان ادامه دارد …

اول که شروع کردم به نوشتن این داستان، فکر می‌کردم که می‌تونم در یک پست جمعش کنم، ولی دیدم که خیلی پیچیده‌تر از این حرفاست و شاید ۳-۴ قسمت ازش دربیاد. اما خب در کل، قصدم اینه که تا زمانی که وارد بازار کار شدم رو برای شما تعریف کنم (یعنی دو پست نگهش دارم) و بعدا سر فرصت مناسبی، تجربیات کاری خودم هم باهاتون به اشتراک بذارم.

پس، فعلا این پست رو از من داشته باشید و منتظر قسمت بعدی باشید، قسمت بعدی احتمالا خیلی جذاب‌تر خواهد بود 😁